Sitolojik tarama

This content is also available in: English Português Čeština Română

Genel olarak negative bir sitoloji lam?n? tarama ve binlerce hücre içinden baz?- anormallikleri farketme becerisi; uzmanla?m?? bir e?itimi, normal ve anormal hücrelerin yap?s?n? bilmeyi, konsantre  olmay? ve  kendini adamay? gerektirir. Bu k?s?mda, taramadaki hata kaynaklar? ile bunlardan kaç?nma yollar?na de?inece?iz.

Hata kaynaklar?

Ki?isel nedenler

• Al??kanl?k, tekrarlanan bir sinyal yüzünden beynin gözard? etmesi veya ‘devreyi kapatmas?’ ?eklindeki bilinçalt? bir süreç.
• Telefon ya da ilgisiz birçok ki?isel konu ve araya giren ?eylerle dikkatin da??lmas? ve konsantrasyon kayb?
• A??r? özgüven; anormal bir lam? s?kl?kla daha ilk alandan tan?yabilen bir deneyim, di?er  baz? anormal hücrelerin atlanmas?na yol açabilir
• E?itim döneminde hemen göze çarpmayan baz? hücresel de?i?ikliklerin yanl??/eksik ö?renilmesi, deneyimli taray?c?larda ayn? hatay? yinelemeye yol açabilir.
• Ayn? gün içersinde çok say?da lam taranmas? konsantrasyon kayb?na yol açabilir.
• Uzun bir günün sonunda acele edilmesi anormalliklerin atlanmas?na neden olabilir.
• Anormallikleri atlama kayg?s? benign hücresel de?i?iklikleri atipik veya ‘s?n?rda  (borderline)’ olarak tan?mlamaya neden olabilir.

Çevre ve ekipman

• ?stenilen düzeyde olmayan mikroskop opti?i ve ergonomisi, ki?isel rahats?zl??a neden olabilir ve performans? etkileyebilir.
• Di?er laboratuar aktivitelerinden ayr? tutulmam?? (sessiz olmayan) tarama alanlar?
• Lamlar, bilgisayar vb. için yeterli alan bulunmamas?

Yanl?? negatifler için bilinen nedenler  

• Küçük, soluk ve nadir hücreler konvansiyonel veya s?v? bazl? sitolojide ilk taramada  atlanma riski ta??r (Demay 2000; Gupta ve ark. 2013; Leung ve ark. 2008; Mitchell & Medley1995).
• Hyperchromatik,kalabal?k hücre gruplar? s?v? bazl? sitolojide,  endometrial ya da endoservikal hücre olduklar? dü?ünülerek gözard? edilebilir (Demay 2000; Gupta ve ark. 2013; Robertson &Woodend 1993).
• Glandular anormallikler  reaktif endoservikal hücreler olarak yanl?? yorumlanabilirler.
• Preparatlardaki anormal hücrelerin dü?ük prevalans? taraman?n duyarl?l???n? dü?ürebilir (Evans ve ark. 2011).

Yanl?? pozitif ve yanl?? negatiflerin bilinen nedenleri

Diskaryoz olarak dü?ünülen reaktif ve metaplastik de?i?iklikler

Neoplastik olarak yanl?? yorumlanan endometrial hücreler, histiyositler veya lenfositler

Kalite kontrolü ve kalite güvencesi için yöntemler

Her düzeydeki sitoteknologlar için sitoloji taray?c?l??? e?itimi ve düzenli güncellenmesi zorunlu olmal?d?r (KK).

Son rapordan önce lamlar?n tekrar taranmas? internal kalite kontrolünde yararl? bir yöntem olarak Avrupa klavuzlar?nda önerilmektedir ve lamlar?n % 10’nun tümüyle tam taranmas?ndan  daha etkin oldu?u gösterilmi?tir(Wiener ve ark. 2007; Arbyn ve ark. 2003).  Bu konuda di?er baz? yöntemler;

H?zl? tekrar-tarama

H?zl?ca tekrar tarama,  yorgunluk ve yanl?? yorumlamaya ba?l? oldu?u dü?ünülen yanl?? negatif oranlar?n? dü?ürmek için etkili bir yöntemdir (Faraker& Boxer 1996)

• Her lam, 10‘luk büyütmede 1 dakikada k?smen taranarak, gözlenen anormallikler k?demli sitoteknolo?a ya da patolo?a raporlamas? için yönlendirilir.
• A?amal? tarama,  Dudding ve ark.(2001) taraf?ndan tüm lam?n rasgele taranmas?ndan daha etkili bulunmu?tur (?ekil 11.1).Ancak tan? do?rulu?u taray?c?lar aras?nda de?i?kenlik göstermektedir ve 50‘den fazla lam incelendi?inde dü?mektedir.
• H?zl?ca tekrar tarama yanl?? negatiflik oran?n? dü?ürmede, lamlar?n %10nun tamamen taranmas?ndan çok daha etkin bulunmu?tur (Manrique ve ark 2006). ?ngiltere‘de iç kontrol metodlar? olarak; tüm yetersiz ve negatif lamlar?n h?zl?  taranmas?, tekrar-tarama veya ön-tarama ?eklinde önerilmektedir (NHSCSP 2013).  

H?zl? ön-tarama

Rutin tarama öncesi tüm lamlar?n h?zl? ön-taramas? (rapid pre-screening): anormal hücreler kaydedilir ancak lamda i?aretlenmez.Bu yöntem, h?zl? tekrar-tarama ile (rapid pre-screening)  ayn? derecede duyarl? bulunmu?tur (Arbyn ve ark. 2003). 

• Ön-tarama, tekrar-tarama sürecinin de yöneltilmesini sa?lama avantaj?na sahiptir.
• H?zl? ön-tarama negatif lamlar?n tekrar taranmas?ndan daha ilginç ve ödüllendiricidir çünkü aranacak daha fazla say?da anormal hücre vard?r ve bu duyarl?l?k üzerine olumlu etki yapar (Evans ve ark. 2011).
• Ön-taraman?n s?v? bazl? sitolojide konvansiyonale göre daha duyarl? oldu?u gösterilmi?tir (Dudding ve ark. 2011 a)  ve zamanla da duyarl?l??? artabilir (Dudding ve ark. 2011 b)

Otomatize tarama

Otomatize tarama pahal?d?r ancak; primer tarama öncesinde bir ön-tarama yöntemi olarak kullan?ld???nda, kalite kontrolü için daha do?ru bir yöntem olabilir (Heard ve ark 2013). H?zl? tekrar-tarama ya da h?zl? ön-taraman?n aksine, otomatize tarama en az?ndan tam primer tarama kadar duyarl?d?r (Roberts ve ark. 2007) ve bu amaçla akredite edilmi?tir. 

Primer taramada ki?isel ve laboratuar performans?n?n de?erlendirilmesi

H?zl? tekrar-tarama, h?zl? ön-tarama ve %10 tam tekrar- tarama; taraman?n ki?isel ve laboratuar performans?n?n de?erlendirilmesinde kullan?lan, iç (internal) ve d?? (eksternal) kalite güvence yöntemleridir. Kalite güvence tarama sürecinin; sitoloji gerek primer tarama gerekse  HPV triaj? sonras?nda kullan?ls?n, daima kritik evresidir. 

Bütün bu tekrar-tarama ve ön-tarama metodlar? son raporlar öncesi anormallikleri  saptar ancak pek az ek anormallik bulunur: h?zl? tekrar-tarama için %0.18 (CI %0.14-%0.21) ve h?zl? ön-tarama için %0.19 (CI %0.03-     0.35)(Arbyn ve ark. 2003). Duyarl?l?ktaki bu hafif art?? sitoloji taray?c?lar?n?n performans?n? de?erlendirmede güçlü bir gereç sa?lar ancak bu a?a??daki ek faktörler ba?lam?nda ele al?nmal?d?r:

• ‘Tarama hatalar?’n?n yönetimi; en yetkin taray?c?n?n bile baz? en yüksek dereceli anormallikleri atlayaca??n? ak?lda tutarak, yüksek duyarl?l?kta ancak ‘ki?iye özel’olmal?d?r.
• Ek e?itim ya da e?itimin güncellemesi gibi iyile?tirici aktiviteler, sadece kötü performans paterni ortaya ç?kt???nda kullan?lmal?d?r.
• Son raporun do?rulu?u; patolo?un tarama duyarl?l???na ba?l? oldu?undan, laboratuardaki raporlama oranlar?ndaki bireysel de?i?kenlikler ba?lam?nda ele al?nmal?d?r.
• A??r? i?yükü, kötü ekipman ve yetersiz laboratuar ko?ullar? gibi zay?f performans?n çevresel nedenleri  uygun ?ekilde çözülmelidir.