This content is also available in: English Español Čeština Magyar

Metastatic tumours

• Carcinoma
• Malignant melanoma
• Non-Hodgkin lymphoma
• Sarcoma

PRZERZUTY RAKA

Przerzuty raka s? najcz?stszymi nowotworami stwierdzanymi w p?ynach z surowiczych jam cia?a. Najcz??ciej s? to gruczolakoraki (cz??ciej ni? raki p?askonab?onkowe lub niezró?nicowane).

Typy histologiczne, które mo?na rozpozna?:

• Gruczolakorak
• Rak drobnokomórkowy
• Rak p?askonab?onkowy

W wi?kszo?ci przypadków komórki rakowe ró?ni? si? od komórek mi?dzyb?onka. S? one zwykle wi?ksze i bardziej polimorficzne ni? komórki mi?dzyb?onka, ale mog? te? by? mniejsze bardziej podobne do siebie pod wzgl?dem wielko?ci. Najcz??ciej odró?nia je od komórek mi?dzyb?onka tendencja do tworzenia du?ych, okr?g?ych, g?sto upakowanych grup komórek nowotworowych. Ale niektóre raki widoczne s? w rozmazach pod postaci? rozproszonych, izolowanych komórek.

Gruczolakorak

• Du?e okr?g?e grupy komórek lub pojedyncze, rozproszone komórki
• Wodniczki w cytoplazmie
• Komórki sygnetowa te (rak ?o??dka, sutka)

Sutek, p?uco, jajnik, ?o??dek s? najcz?stszymi ogniskami pierwotnymi raków, które daj? przerzuty do jam surowiczych. Niektóre cechy morfologiczne wskazuj? ognisko pierwotne gruczolakoraka. Na przyk?ad, liczne, okr?g?e, du?e grupy g?sto upakowanych komórek (tzw. ang. proliferation spheres) wyst?puj? cz?sto w przewodowym raku sutka, raku jajnika i drobnokomórkowym raku p?uca. Komórki sygnetowate cz?sto wyst?puj? w raku ?o??dka. Wi?kszo?? raków jelita grubego tworzy cewkowe uk?ady zbudowane z wyd?u?onych komórek o hiperchromatycznych j?drach, cz?sto z martwic?/apoptoz? pojedynczych komórek. Du?e komórki z du?ymi j?derkami i obfit? zwakuolizowan? (koronkow?) cytoplazm? typowo wyst?puj? w raku jasnokomórkowym nerki i narz?dów p?ciowych ?e?skich. Cia?ka piaszczakowate wyst?puj? w p?ynach wywo?anych przerzutami raka jajnika, jajowodu, endometrium, papilarnego raka tarczycy i gruczolakoraka p?uca. Wyst?puj? te? w mi?dzyb?oniaku i niektórych ?agodnych proliferacjach mi?dzyb?onka. Grupy komórek z wodniczkami w cytoplazmie wyst?puj? typowo w raku jajnika i gruczolakoraku p?uca. ?luzowe nowotwory, szczególnie jajnika i wyrostka robaczkowego produkuj? du?? ilo?? ?luzu pozakomórkowego, który wype?nia jam? otrzewnej (pseudomyxoma peritonei). Ten galaretowaty, ?luzowy p?yn barwi si? na kolor niebiesko-zielonkawy lub ró?owy w metodzie Papanicolaou orz na kolor ró?owy w H&E. Te przypadki s? cz?sto ubogokomórkowe i zawieraj? pojedyncze makrofagi. Walcowatego kszta?tu komórki nowotworowe z hiperchromatycznymi j?drami nie zawsze s? obecne.

Na ogó? bez problemów mo?na odró?ni? komórki nowotworowe od reaktywnych komórek mi?dzyb?onka. W preparatach z bloczków parafinowych komórki nowotworowe cz?sto widoczne s? w grupach le??cych w pustych przestrzeniach. Niekiedy komórki przerzutowego raka mog? by? trudne do rozpoznania gdy brakuje „dodatkowej” populacji komórek mi?dzyb?onka lub gdy s? bardzo podobne do komórek mi?dzyb?onka. Szczególnie du?e trudno?ci nastr?czaj? komórki zrazikowego raka sutka w p?ynie. Pomagaj? metody dodatkowe. Barwienie na obecno?? ?luzu i odczyny immunohistochemiczne na obecno?? CEA i Leu-M1 b?d? w wi?kszo?ci gruczolakoraków pozytywne, a komórki mi?dzyb?onka b?d? negatywne. Immunocytochemia pomaga te? w przypadkach o nieznanym punkcie wyj?cia nowotworu, który da? przerzuty do b?on surowiczych.

RAK DROBNOKOMÓRKOWY

• Izolowane, rozproszone, ma?e komórki i ciasno upakowane grupy
• ?a?cuchy komórek rozga??ziaj?ce si? pod ró?nymi k?tami
• Rulony modeluj?cych si? nawzajem komórek
• Sk?pa cytoplazma
• Mitozy

Obraz cytologiczny jest charakterystyczny dla drobnokomórkowego raka p?uca i innych drobnokomórkowych raków np. raka Merkela, a tak?e dla neuroblastoma. Komórki nowotworowe s? ma?e (ok. 2-3 razy wi?ksze ni?  ma?y limfocyt). Hiperchromatyczne j?dra z delikatnie ziarnist? chromatyn?. Od komórek ch?oniaka ró?ni? si? m.in. tym, ?e tworz? grupy komórek (komórki ch?oniaków le?? rozproszone i izolowane).

RAK P?ASKONAB?ONKOWY

• Du?e grupy lub komórki izolowane
• G?sta cytoplazma
• W wi?kszo?ci nie rogowaciej?cy, niekiedy rogowaciej?cy

Rak p?askonab?onkowy rzadko daje przerzuty do b?on surowiczych, najcz??ciej jest to rak p?uca, krtani lub szyjki macicy. Obraz cytologiczny zale?y od stopnia zró?nicowania. J?dra s? powi?kszone i hiperchromatyczne, j?derka zwykle nie rzucaj? si? w oczy. Wodniczki cytoplazmatyczne mo?na stwierdzi? w ok. 30% przypadków ( wa?ne w ró?nicowaniu z gruczolakorakiem).

CZERNIAK Z?O?LIWY

• Rozproszone komórki nowotworowe
• Br?zowe ziarnisto?ci melaniny
• Dwuj?drowe komórki nowotworowe (lustrzane odbicie j?dra)

Komórki czerniaka w p?ynie przypominaj? komórki mi?dzyb?onka: cz?sto s? rozproszone, izolowane, okr?g?e z wyra?nymi j?derkami. W niektórych przypadkach wykazuj? obecno?? br?zowego drobnoziarnistego barwnika i wpuklenia cytoplazmy w g??b j?dra. Grupy komórek wyst?puj? rzadko.

W diagnostyce ró?nicowej pomaga immunocytochemia. Komórki nowotworowe wykazuj? dodatni odczyn z przeciwcia?em HMB-45 i na obecno?? bia?ka S-100, a ujemny na obecno?? keratyny.

CH?ONIAK NIEZIARNICZY (NHL)

• Obraz cytologiczny monotony
• Rozproszone komórki nowotworowe
• Nieliczne komórki mi?dzyb?onka i makrofagi

W obrazie cytologicznym  ch?oniaka nieziarniczego (NHL) w p?ynie wida? liczne, rozproszone, izolowane komórki nowotworowe limfocytopodobne. Komórki mi?dzyb?onka s? nieliczne lub ich brak.

W p?ynach z jam surowiczych mog? si? znajdowa? komórki ró?nych histologicznych typów ch?oniaków. Komórki ch?oniaków z du?ych komórek B maj? do?? obfit?, jasn?,  zwakuolizowan? cytoplazm? i okr?g?e lub nieregularne j?dro z gruboziarnist? chromatyn?. Komórki ch?oniaków z ma?ych komórek s? tylko nieco wi?ksze od limfocytów. B?ony surowicze mog? by? tak?e nacieczone przez ch?oniaki grudkowe, limfoblastyczne i ch?oniaka Burkitta. Istotn? cech? cytologiczn? ch?oniaków jest karyorrhexis i apoptoza.

Diagnostyka ró?nicowa ch?oniaków z ma?ych komórek musi bra? pod uwag? p?yny nie nowotworowe z du?? liczb? dojrza?ych limfocytów (np. w gru?licy). W rozmazach barwionych metod? Papanicolaou lub H&E komórek tych ch?oniaków  nie mo?na odró?ni? od ma?ych dojrza?ych limfocytów, ale w rozmazach barwionych metod? Romanowskiego wykazuj? one wyra?ne gruboziarniste grudy chromatyny. W trudnych przypadkach mo?na rozpozna? klonalny rozrost za pomoc? oceny restrykcji  ?a?cuchów  kappa lub lambda immunocytochemicznie lub (lepiej) w cytometrze przep?ywowym. Ch?oniaki nie nastr?czaj? trudno?ci w diagnostyce ró?nicowej z innymi nowotworami poniewa? komórki tych ostatnich tworz? grupy.

P?yn spowodowany ch?oniakiem Hodgkina nale?y do rzadko?ci. Diagnostyczn? komórk? jest komórka Reed-Sternberga, du?a, wieloj?drowa, z ogromnymi podobnymi do wtr?tów j?derkami.  Jednoj?drowe warianty te? wyst?puj?, wspólnie z mieszan? populacj? limfocytów, komórek plazmatycznych, makrofagów, eozynofilów i neutrofilów.
W p?ynach z surowiczych jam cia?a mo?na te? spotka? komórki ostrej bia?aczki limfo blastycznej, bia?aczki mieloblastycznej i bia?aczki przewlek?ej.

PRZERZUTY MI?SAKÓW

Ka?dy mi?sak mo?e da? przerzuty do b?on surowiczych ale takie przerzuty s? znacznie rzadsze w tym umiejscowieniu ni? raków lub ch?oniaków. W obrazie cytologicznym komórki mi?saków s? du?e lub ma?e,  cz?sto wrzecionowate, i wyst?puj? jako komórki izolowane lub w grupach.